Bakı, 26 fevral, AZƏRTAC

“Biz Xaçaturla ələ keçirdiyimiz evə girərkən əsgərlərimiz 13 yaşlı bir türk uşağını pəncərəyə mismarlamışdılar. Türk uşağı çox səs-küy salmasın deyə Xaçatur uşağın anasının kəsilmiş döşünü onun ağzına soxdu. Daha sonra 13 yaşındakı türkün başından, sinəsindən və qarnından dərisini soydum. Saata baxdım, türk uşağı 7 dəqiqə sonra qan itirərək dünyasını dəyişdi. Ruhum sevincdən qürurlandı. Xaçatur daha sonra ölmüş türk uşağının cəsədini hissə-hissə doğradı və itlərə atdı. Axşam eyni şeyi daha 3 türk uşağına etdik. Mən bir erməni kimi öz vəzifəmi yerinə yetirdim. Bilirdim ki, hər bir erməni hərəkətlərimizlə iftixar duyacaq...”
İşğalçı və vandal Ermənistan ordusunun 366-cı motoatıcı diviziyanın köməyilə Xocalıda törətdikləri analoqu olmayan qətliamı qələmə alan erməni yazıçısı Zori Balayanın “Ruhumuzun dirçəlişi” kitabından xatırladığım bu sətirlər məni erməni vəhşiliyinin, xislətlərinin nə qədər zəhərli, məkrli olduğu, türklərə bəslədikləri sonsuz nifrət barədə faciənin 32-ci ildönümündə bir daha düşünməyə sövq etdi... Qarlı-şaxtalı bir qış gecəsində Xocalı adlı türk yurdunun iki-üç saatın içində yer üzündən silindiyi, 613 nəfər Xocalı sakininin qətlə yetirildiyi, 106 qadının, 63 uşaq və 70 qocanın xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirildiyi, meyitlərinin təhqir edildiyi, 8 ailənin həyatına son qoyularaq məhv olunduğu, 25 uşağın hər iki valideynindən, 130 uşağın isə valideynlərinin birindən məhrum edildiyi, 487 dinc Xocalı sakininin ağır yaralandığı, 1275 nəfərin isə girov götürüldüyü (o girovlardan 196 nəfərinin taleyindən hələ də xəbərimiz yoxdur!!!) o soyqırımı gözlərim önündə bir daha canlandı. Televiziya ekranlarından kadrlarını izlədikdə insanı varından yox edən o qətliamın xalqımıza vurduğu fiziki və mənəvi yaralar bu gün də sızlayır, bircə anı belə unudulmur...
Bu fikirlər filologiya elmləri doktoru Esmira Fuadın “Güney Azərbaycan yazarı Araz Əhmədoğlunun “Son tüfəng” hekayəsi üzərində düşüncələr” sərlövhəli məqaləsində yer alıb. Məqaləni ixtisarla təqdim edirik.
Bu unudulmayan və unudulmayacaq yaraların sızıltıları yer üzünün ən məşum soyqırımı olan Xocalı faciəsinin bədii ədəbiyyatda əks-sədasının yaranması, bu yönlü milli yaddaşımızın uğurlu əsərlərlə formalaşması üçün “ciddi milli-mənəvi vəzifə və zəruri mənəvi ehtiyac yaratdı... (Rаmiz Qаsımоv)”
Quzey yazarlarından Nəriman Həsənzadə (“Beynəlxalq məhkəməyə, bütün millətlərə”), Əlibala Hacızadə (“Şəhid yuxuma girdi”), Fikrət Qоcа (“Hər gecə Хоcаlıdа”), Zəlimxan Yaqub (“O qızın göz yaşları”), İltifat Saleh (“Şəhid Xocalı”), Ələmdar Quluzadə (“Töhmət çələngi”, “Şəhid şəhər” və “Salam, Xocalı dərdim”), Şahmar Əkbərzadə (“Ölü torpaqlara məzar qazılmır”), Söhrab Tahir (“Xocalı qırğını”, “Dörd yaşında gəlin” və “Öldür məni”), Pünhаn Sədа (“Хоcаlı sоyqırımı qurbаnlаrınа аğı”), Nurəngiz Gün (“Хоcаlı simfоniyаsı”), Nüsrət Kəsəmənli (“Xocalı”), Ələkbər Salahzadə (“Xocalı xəcilləri”), Ədalət Əsgəroğlu (“Dərdimizin qan rəngi” və” “Xocam Xocalı), Elxan Elatlı (“Cəhənnəmdən gələn səs”), Naxçıvan ədəbi mühitinin yetirmələri olan Asim Yadigar (“Qisas qiyamətə qalmaz”), İbrahım Yusifoğlu (“Xocalım, hey...”), Zaur Vedili (“Ağlama, Xocalı”), Qafar Qərib (“Xocalıya qan yağıb”), Elxan Yurdoğlu, Lütviyyə Əsgərzadə, Хeyrullа Qurbаnоv, Sədаqət Nemət, hətta italiyalı şair-bəstəkar Davide Qualtieri (“Xocalı”) və başqaları Xocalı haraylı əsərlərində (bu ehtiyacı ödəmək üçün qələmə sarıldılar və ədəbi prosesin Qarabağ-Xocalı qanadını yaratdılar. Güneyli yazarlardan Əli Daşqın (“Əsir torpaq-Qarabağ: Xocalı”), Bəhram Əsədi (“Qarabağ”), Mir Camal İncik (“Qarabağda”), Saleh Səccadi (“Qarabağ”), Mehdi Əzimi (“Qarabağ”), Yaqub Nami (“Qarabağ”), Vüqar Nemət (“Qarabağım”), Bayraməli Hüseynzadə (“Qarabağ”), İdris Qəmgin (“Baxdı, qayıtdı”), Duman Bəxtiyar (“Qarabağım”), Mustafa Quluzadə Əliyar (“Qarabağ”), İmamverdi Samani (“Qarabağda röya”), Hacıağa Əmcədi (“Qarabağım”), Saqib Rəştəbadi (“Qarabağım, ağlama”) Maral Təbrizli (“Ay Qarabağım”), Əlirza Əmbaz (“Can Qarabağ”), Nadir İlahi (“Qarabağ”), Əlirza Əmbaz (“Can Qarabağ”), Qiblə Arbatan (“Qarabağ”), Gəştasb Abbasvənd (“Qarabağlı bayatısı”, ”Xarı bülbül”), Vəhid Sultanzadə (“Qarabağ”) öz əsərləri ilə bu prosesin daha da genişlənməsinə güc verdilər...
Güney Azərbaycan yazarı, Azərbaycan, ingilis və fars dillərini mükəmməl bilsə də, ruhunu ulusal düşüncəyə kökləyən və məhz bu ruhla əsərlərini Azərbaycan türkcəsində qələmə alan Araz Əhmədoğlu da ədəbi prosesin Xocalı qanadına güc verənlərdən, milli yaddaşı yaradanlardan oldu... O, “Son tüfəng” hekayəsini Qarabağ savaşına, Xocalı elinin işğalına, işğal zamanı törədilən tükürpədici cinayətlərə həsr edib. Araz bəy mənfur niyyətli Ermənistanın Azərbaycana qarşı uzun illərdən bəri apardığı işğalçı siyasətə münasibətini böyük ürək yanğısı ilə sərgiləyib. “Son tüfəng” hekayəsi yazarın Qarabağda ermənilərin törətdiyi ağlasığmaz cinayətləri televiziya ekranlarında gördüyü gündən bəri içində yaşatdığı dərdlərin bədii ifadəsidir. Araz Əhmədoğlu ocağımızın, süfrəmizin başında oturtduğumuz, hər işlərində kömək əli uzadıb dost bildiyimiz vandal, nankor ermənilərin haqsız torpaq iddialarının, Azərbaycan türklərinin başına açdıqları siyasi oyunların, işğal zamanı törətdikləri vəhşiliklərin, qəddarlığın, ağlasığmaz işgəncə üsullarının könlündə yaratdığı təəssüf və ağrını qələmə alır, qanlı olayların əsl mahiyyətini açır. Hər şey bu andan başlanır: “Düşmən artıq kəndə dolmuşdu. Kənddə qalanlar isə yalnız qadınlar və uşaqlar idi. Güllə səsi ilə qışqırıq, çığır-bağır, mal-heyvan mələşməsi, toyuq-cücə səsi, yanğın, tüstü kəndi bürümüşdü. Gözləri ilə gördüklərinə inana bilmirdilər kəndlilər. Heç anlaya bilmirdilər ki, bu savaş nə üçündür? Axı, kimsənin suyunu kəsib toyuğuna daş atmamışdılar! Bir yandan da savaşan əsgərlərin neçəsi bir zaman bu kəndlilərin qonşusu olub onların duz-çörəyini yemişdi. Nənə özü uzaqdan general ilə bir neçəsini seçə bilmişdi kəndin alovlarının işığında. “Vay sənin gözün çıxsın... Yaş, itin balası, nankor... Anasının əmcəyini kəsən murdar köpəyoğlu... Kaş səni öz əlimlə qapımıza ac-lüt sığındığın gün boğardım. Mən külbaş nə bilərdim qoynumda ilan bəsləyirəm? Vay səni, atası-anası bəlli olmayan murdar köpəyoğlu... qapımızdakı nökər elə general da olsa, bundan artıq ola bilməz... vay səni, itdən süd əmən...”
Düşmən qərarını vermişdi, həm də bu qərarı verən ömrünün “ac-lüt vaxtında” qapılarına sığınan, həyətlərində nökərçilik edən, indi isə general rütbəli qaniçən idi: “Buradan bir toyuq da canlı çıxmamalı. Axtarın hər dəlik-deşiyi. Qızlardan ən gözəllərini seçin, qalanlarını kefinizi sürdükdən sonra yandırın!” buyurdu genaral adamqıranlarına. Onlar tapşırığı yaxşıca yerinə yetirdilər. Çavuşlardan birinin əlində bir adam kəlləsi, neçəsinin də əlində neçə qadın alt paltarı gözə çarpırdı başdan-başa yanmaqda olan kəndin göylərə qalxan alovlarında... Bu arada əsgərlərdən biri o iki qadını uzaqdan seçib generala doğru yürüdü. General barmağı ilə meşəni göstərdi. Bu anda ondan “Atəş” buyruğu partladı, ardınca da top gülləsi...”
Hekayənin ilk sətirləri baş verən dəhşətlərin necə çətin bir hava şəraitində, burundan çıxan buğu, ağızdan buraxılan nəfəsi belə donduran qarlı-sazaqlı qış gecəsində, ölüm tozu qonmuş bir türk yurdunda - qan dənizinə döndərilmiş Xocalıda törədildiyini və qırğından sağ çıxan Xocalı sakini, yaralı gəlin-ananın tək balasının düşmən əlinə keçməməsi üçün var gücünü toplayıb dizədək qarın içində qurtuluşa doğru irəlilədiyini bəlli edir. Eyni zamanda, erməni vəhşilərindən özünü, izzəti-nəfsini qorumalı idi gəlin... Bir əlində körpəsini, digər əli ilə də vaxtilə qapılarına sığınan indiki generalın “Atəş!” əmri ilə atılan top mərmisinin yaraladığı böyründən axan qanı saxlayan gəlin sevgilərinin şahidi “Gözəllik gölü”nün yaxınlığında dayanıb əri onlara gəlib çatar deyə, bir az da gözləmək istəyir, amma elə həmin andaca nənənin son sözlərini xatırlayır: “Balam, gülüm, gözəl gəlinim, anam-bacım! Çıx get, Tanrı xatirinə, çıx get, yubanma. Çatdır balamızı o taya. Çatdır onu qohumlarımızın əlinə. Mən bir addım daha ata bilmərəm. Mənimki buracanıydı balam. Qaç qurtar canını bu kafirların əlindən, amandır! Qoyma oğlumun namusu ləkələnsin, get, durma...”
Fikrimcə, Araz Əhmədoğlu qətliamın gerçəklərini yazır və oxucunu xəyalən soyqırımının baş verdiyi zamana və məkana apara bilir...
Həm də yazıçı hekayədə evinin baş köşəsində saxlaya bildiyi son tüfənglə qoruyan igid ərin, gəlinin, körpənin və ananın, talanmış, odlara qalanmış, evləri dağıdılmış elin əslində Xocalı olduğunu anlamağı oxucunun öhdəsinə buraxır...
Şanlı Ordumuzun igid əsgərlərini 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı ən çox düşündürən də məhz bu “ağılsız qırğın”ı törədənlərdən, işğalçı siyasətçilərdən Xocalının qisasını almaq idi... və bu qisas şanlı Şuşa Zəfərindən üç il sonra alındı...
2023-cü il sentyabrın 19-da keçirilən antiterror tədbirləri sayəsində Azərbaycan Ordusu Xankəndi, Əsgəran və Xocalını düşmən tapdağından azad etdi... Ali Baş Komandan İlham Əliyev Xankəndi, Əsgəran və Xocalı torpağının mərkəzi meydanlarında Azərbaycanın Dövlət Bayrağını dalğalandırdı. Arazın həm Güney, həm də Quzey sahilində soydaşlarımızın ruhundan bir “Oxxay!” nidası qopdu, yanan ürəklərə sanki su çiləndi, sərgərdan ruhlar huzura qovuşdular...
Bəli, milli yaddaşımızın qanla yazılmış ən ağrılı səhifələrindəndi Xocalı qətliamı... İki yüz ildən çox müddətdə erməni vandallarının - vəhşi, mədəniyyətsiz, yəni, mədəniyyət əsərlərini vəhşicəsinə dağıdan, məhv edən talançıların xalqımıza qarşı apardığı soyqırımı siyasətinin qanlı səhifəsidir... Əsla unutmayacaq, unutdurmayacağıq!..