Bakı, 22 sentyabr, AZƏRTAC

Yaşadığımız dövrün mövcud problemləri, dünyanın müxtəlif nöqtələrində hökm sürən gərginliklər, dözümsüzlük və kataklizm halları, sülh və qarşılıqlı anlaşmaya duyulan ehtiyacın getdikcə artması gündəmə multikulturalizm anlayışını gətirir. Artıq dünya ölkələri iqtisadi inkişafın, sosial tərəqqinin və siyasi sabitliyin əldə olunması üçün bu elementin yeni və daha qüvvətli təsir gücünü inkar etmirlər. Çünki qeyd olunan müsbət məqamların hər biri müxtəlifliyə tolerant yanaşma, xalqlar arasında qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlığa istək olmadan mümkün deyildir.
Multikulturalizm çoxsaylı mədəniyyətlərin və adətlərin vahid idarəçilik çərçivəsində mövcudluğu və təşviqidir. Bu elə bir anlayışdır ki, dünyanın hər bölgəsində onu ehtiva edən özünəməxsus ideologiyalar və siyasi yanaşmalar var. Lakin istənilən halda, multikulturalizm dedikdə planetimizin istənilən nöqtəsində cəmiyyətdə müxtəlif mədəniyyətlərə bərabər yanaşma, mədəni müxtəlifliyin qorunması, təşviqi üçün uğurlu siyasətin həyata keçirilməsi və bu dəyərin əhəmiyyətinin insanlara aşılanması üçün addımların atılması kimi məqamlar ön plana çıxır. Multikulturalizmin ilk dəfə rəsmən milli siyasi istiqamət kimi müəyyənləşdirilməsi 1971-ci ildə Kanadada həyata keçirilib. 1973-cü ildə isə bu tendensiyanı Avstraliya, daha sonra isə bir sıra Avropa ölkələri davam etdirib. Lakin bu gün bəşəri dəyər hesab olunan multikulturalizm anlayışının ənənəvi konseptindən daha mükəmməl və yeni bir model formalaşıb: Azərbaycan multikulturalizmi.
Ulu öndər Heydər Əliyevin “Tolerantlıq, dözümlülük çox geniş anlayışdır. O həm insani münasibətlərin, həm insan cəmiyyətində gedən proseslərin, həm də dövlətlərarası, millətlərarası, dinlərarası münasibətlərin bir çox cəhətlərinə aiddir... O təkcə dinlərin bir-birinə dözümlülüyü deyil, həm də bir-birinin adətlərinə, mənəviyyatına dözümlülük, mədəniyyətlərə dözümlülük deməkdir” fikirləri bəhs etdiyimiz mövzunun məğzinə bir daha aydınlıq gətirir. Azərbaycanda uzun əsrlərdən bəri mövcud olan bu qiymətli dəyərin model kimi formalaşmasında, dövlət siyasəti kimi tətbiq edilməsində və dünya ölkələri üçün mühüm təcrübə, nümunə olmasında şübhəsiz Ümummilli Liderin müstəsna rolu olub. Bu gün Azərbaycanın multikultural dəyərləri dünyaya özünəməxsus formada yenidən bəxş edən model ölkəyə, bu anlayışın təbliğində unikal bir mərkəzə çevrilməsi məhz ulu öndər Heydər Əliyevin mühüm xidmətlərinin bəhrəsidir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin layiqincə davam etdirdiyi bu yol gələcək nəsillər üçün dəyərli bir xəzinə kimi qorunub saxlanılacaq. Dövlətimizin başçısının səsləndirdiyi “Multikulturalizm Azərbaycanın dövlət siyasəti və həyat tərzidir... Bu gün Azərbaycan artıq dünyada tanınmış multikulturalizm mərkəzlərindən biridir” cümlələri ölkəmizdə multikultural dəyərlərə dövlət səviyyəsində verilən qiymətin təzahürüdür. Hazırda dünyanın müxtəlif ölkələri tərəfindən öyrənilməsi zəruri olan bir model kimi təqdim edilən multikulturalizmin Azərbaycan modeli tolerantlıq, dini dözümlülük və qarşılıqlı anlaşmaya böyük önəm verən xalqımızın tarixən formalaşdırdığı ənənələrin təzahürüdür. Ölkəmiz hələ qədim zamanlardan müxtəlif etnik qruplar və milli azlıqlar üçün sığınacaq olub və onlar Azərbaycanı öz vətənləri hesab ediblər. Bu münasibətin əsasında sözsüz ki, ölkəmizdə mövcud multikultural mühit dayanır: irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının bərabərliyini təmin edən milli siyasətin əsas müddəaları Azərbaycan Konstitusiyasında qeyd olunub; ölkə vətəndaşlarının böyük əksəriyyətini təşkil edən müsəlmanların hüquqlarını təmin etməklə yanaşı, dövlət respublika ərazisində yayılan bütün ənənəvi dinlərə qayğı göstərir; milli azlıqların və etnik qrupların öz adətlərini, milli elementlərini, dillərini qoruyub saxlamaları, inkişaf etdirilmələri üçün lazımi şərait yaradılıb; xalqımız müxtəlifliyə hər zaman dözümlü münasibət göstərərək qonaqpərvər və mehriban ev sahibi simasında ölkəmizə pənah gətirən bütün insanlara qucaq açıb.
Multikulturalizmin bəşəri dəyər kimi qorunub saxlanılması, bu anlayışın müxtəlif istiqamətlərinin araşdırılması və təşviqi üçün xüsusi mərkəzin yaradılması, millətlərarası, konfessiyalararası və mədəniyyətlərarası münasibətlər sahəsində ölkəmizin təcrübəsinin öyrənilməsi və təbliği üzrə müxtəlif layihələr həyata keçirilməsi və bu kimi digər addımlar Azərbaycanda multikulturalizmə dünyanın digər ölkələrindən daha fərqli və həssas yanaşıldığını göstərir. Ölkəmizin bu dəyərin mühafizəsi üçün ideal məkana çevrilməsi heç də təsadüfi deyil: müxtəlif dinlərin liderləri, beynəlxalq təşkilatların rəhbərləri, respublikamıza səfər edən turistlər, burada sülh və sakitlik içində yaşayan milli azlıqlar Azərbaycanın tolerant ölkə kimi unikal nümunə olduğunu və bu modelin dünyanın digər ölkələri tərəfindən öyrənilməsinin vacibliyini vurğulayırlar. Azərbaycanda keçirilən beynəlxalq tədbirlər bütün dünyanı humanizm dəyərlərinə sədaqətli olmağa, müxtəlifliyə dözümlü yanaşmağa və qarşılıqlı hörmətə səsləyir. Bu baxımdan ölkəmizdə elan edilmiş “Multikulturalizm ili”nə təsadüf edən, cari ilin aprelin 25-dən 27-dək keçirilən BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının VII Qlobal Forumunu xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu cür mötəbər bir tədbirə ev sahibliyinin məhz Azərbaycana həvalə edilməsi dünya ölkələrinin Azərbaycandakı multikultural mühitə olan münasibətinin real ifadəsidir.
“İnklüziv cəmiyyətlərdə birgə yaşama: çağırış və məqsəd” devizi altında keçirilən Forum səmərəli müzakirələr, fərqli yanaşmalar və əhəmiyyətli nəticələrlə yadda qaldı. Belə ki, tədbirdən bütün dünyaya barış, əməkdaşlıq, sülh və dialoq mesajları göndərildi. İştirakçılar birmənalı olaraq Azərbaycanı birgəyaşayışın unikal məkanı kimi sürətlə zənginləşən bir ölkəyə bənzədiblər. Müxtəlif dinlərin nümayəndələrinin və etnik qrupların milli inkişaf naminə qarşılıqlı hörmət və harmoniya halında yaşaması multikulturalizmin Azərbaycan modeli kimi yüksək qiymətləndirilib. BMT tərəfindən birgəyaşayışın üç əsas elementi hesab edilən sülh və təhlükəsizliyin təminatı, insan haqlarının müdafiəsi və inkişafa nail olunması bu modelin ana prinsipləridir. İnklüziv cəmiyyətlərdə azlıqların hüquqlarına hörmətlə yanaşmaq onları özlərini həmin cəmiyyətin tam və bərabərhüquqlu üzvü kimi hiss etməyə yönəldir. Bu amil hazırkı dünyada itirilmiş dəyər kimi həyati önəm kəsb edir. Çünki həmin azlıqların nümayəndələri təcrid olunduqlarını və hüquqlarının tapdalandığını hiss etdikləri zaman bu hal onları radikalizmə və ekstremizmə sürükləyə bilər. Azərbaycan böyük uzaqgörənliklə baş verən və gələcəkdə cərəyan edəcək mənfi proseslərin bir növ qarşısını almaq üçün müxtəlif azlıqların üzvlərini cəmiyyətlərə qazandırmağa çalışır və bunu özünəməxsus bir tərzdə edir. Forumun sessiyalarının həsr olunduğu mövzular özü-özlüyündə Bakıdakı bu tədbirin vacibliyini göstərirdi: ekstremizmin qarşısının alınması üçün platformalar və tərəfdaşlıqlar, sosial birləşmədə müsbət təcrübələr, sülh, təhlükəsizlik və davamlı inkişaf üçün birgə çalışmaq və s. Ekspertlər bu kimi görüşlərin keçirilməsinə daha öncə olmadığı qədər böyük ehtiyac duyulduğunu vurğulayırlar. BMT-nin baş katibi Pan Gi Munun Forum iştirakçılarına videomüraciətində səsləndirdiyi “biz ağır böhranlar zamanında yaşayırıq. Rekord sayda insan öz evini tərk etmək məcburiyyətində qalır. Bir çoxları zorakı ekstremizm və təqibdən qaçır. Onlar təhlükəsiz sığınacaq olacağına ümid etdikləri yerə çatanda çox vaxt nifrət və diskriminasiya ilə qarşılanırlar. Bölünmə və təcrid ekstremistlərə sərf edir. Onların atdığı bombalar binaları hədəfə alır. Lakin əslində onların məhv etmək istədiyi bizim qarşılıqlı anlaşmamızdır. Bu səbəbdən də mən bu Forumun “İnklüziv cəmiyyətlərdə birgəyaşayış” mövzusuna həsr olunmasını alqışlayıram” fikirləri Forumun əhəmiyyətini bir daha vurğulamış olur.
Müxtəlifliyə qarşı tolerant mövqe nümayiş etdirmək üçün ilk olaraq bu anlayışın bugünkü dünyamızın reallığı olduğunu qəbul etmək lazımdır. Birgə yaşamaq üçün fərqli xüsusiyyətlərə, adətlərə, inanclara malik olmaq vacib deyil. Bu məqamda əsas məsələ birliyə nail olmaq, birgə yaşayaraq inkişaf, tərəqqi üçün bu müxtəliflikdən istifadənin yollarını tapmaqdır. VII Qlobal Forum bu hədəfə nail olmaq üçün yeni imkanlar yaratmış oldu (dı). Azərbaycan Prezidentinin tədbirin rəsmi açılışında vurğuladığı məqamlar multikulturalizmin həm həyati, həm də siyasi mahiyyətini bir neçə sözlə ifadə etməyə imkan verir: “Hamımız eyni planetdə yaşayırıq. Bütün xalqlar sülh, əmin-amanlıq və təhlükəsizlik şəraitində yaşamağı, ailələrini qorumağı, övladlarını böyütməyi arzulayır. Bütün dinlər eyni dəyərləri – insanlıq, mərhəmət, həmrəylik və sülhü təbliğ edir. Bu gün dünyanın tələb etdiyi səylərimizin birləşdirilməsidir. Bugünkü toplantı, bu Forum multikulturalizm ideyasının beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən güclü dəstəklənməsinin aydın göstəricisidir”. Həqiqətən də, multikulturalizm planetimizdə yaşayan hər bir insanın gündəlik həyatında, qayğılarında və yığcam əhatəsində mövcud anlayış olmaqla yanaşı, geniş mənada bu dəyər dünya xalqlarını bir arada saxlayan, dünyamızın gələcəyini təhdidlərdən, qorxu və nifrətdən, təhlükələrdən qorumaq üçün genişləndirilməsi zəruri olan bir məfhumdur. Bu baxımdan ölkəmizin bu cür bəşəri dəyəri qorumaq, inkişaf etdirmək, daha böyük kütlələrə çatdırmaq və təbliğ etmək missiyasını uğurla reallaşdırması xüsusi qiymətləndirilməlidir.

Maqsud Dadaşov
AZƏRTAC-ın müxbiri
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun keçirdiyi müsabiqəyə təqdim etmək üçün