Bakı, 22 iyun, AZƏRTAC
Azərbaycan və Türkiyə arasında həqiqi qardaşlıq münasibətləri iki ölkə arasında diplomatik əlaqələrin yüksək intensivliyini nəzərdə tutur. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyəyə son işgüzar səfəri və bu ölkənin Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla apardığı danışıqlar kifayət qədər diqqətəlayiq olub. Rəsmi məlumatlara əsasən, Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri iki ölkə arasında müdafiə və hərbi sənaye, eləcə də digər sahələrdə əməkdaşlığı müzakirə ediblər.
İki ölkə başçısının görüşü, müzakirə edilən mövzular və səfərlə bağlı AZƏRTAC-ın suallarını türkiyəli alim, siyasi elm, iqtisadiyyat və beynəlxalq münasibətlər üzrə ekspert Mehmet Əmir Aksoy cavablandırıb. Beynəlxalq ekspertlə müsahibəni təqdim edirik.

- Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyəyə işgüzar səfəri baş tutdu. Bu səfərin nəticələrini necə qiymətləndirirsiniz və səfər ölkələrimiz arasında iqtisadi əlaqələrin inkişafına necə təsir edəcək?

- Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyəyə səfəri Azərbaycan ilə Türkiyə arasında qardaşlıq əlaqələrini daha da möhkəmləndirən tarixi dönüş nöqtəsidir. Bu səfər hər iki ölkənin ümumi maraqlarına uyğun olaraq atılan strateji addımları birləşdirdi.
1. Milli birlik və strateji qüvvələrin ittifaqı - İlham Əliyevin son səfəri Azərbaycan ilə Türkiyə arasında qədim dostluq və qardaşlığı möhkəmləndirdi, milli birlik ruhunu yüksəltdi. Bu strateji əməkdaşlıq regional və beynəlxalq platformalarda birgə fəaliyyət imkanlarını artıracaq.
2. İqtisadi imkanların genişləndirilməsi və birgə inkişaf layihələri - Səfər zamanı imzalanan iqtisadi sazişlər və irəli sürülən təşəbbüslər hər iki ölkənin iqtisadi inkişafına mühüm töhfə verəcək. Birgə investisiyalar, infrastruktur layihələri və enerji resurslarının inkişafı həm Azərbaycanın, həm də Türkiyənin iqtisadi gücünü artıracaq.
3. Enerji sektorunda birgə tədbirlər - Azərbaycan və Türkiyə birgə enerji layihələri vasitəsilə regional enerji təhlükəsizliyində əsas oyunçuya çevriliblər. Bu səfər mövcud layihələrin genişləndirilməsi və yeni enerji dəhlizlərinin açılması istiqamətində addımları sürətləndirəcək. Bu addımlar milli maraqlarımızı qorumaq üçün çox vacibdir.
4. Ticarət maneələrinin aradan qaldırılması və investisiyaların artırılması - İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin artırılması və investisiyaların təşviqi iqtisadi əlaqələrimizi daha da gücləndirəcək. Yeni ticarət sazişləri və tariflərin aşağı salınması bizim iqtisadi əməkdaşlığımızı daha yüksək səviyyəyə qaldıracaq.
5. Regional sabitlik və təhlükəsizlik - Azərbaycan və Türkiyə regional sabitliyin təminatçısı kimi birgə fəaliyyət göstərir. Bu səfər regionda sülh və təhlükəsizliyə töhfə verməklə təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığımızı gücləndirdi. Sabit və təhlükəsiz mühit hər iki ölkənin iqtisadi inkişafını sürətləndirəcək.
Sonda demək istərdim ki, Prezident Əliyevin Türkiyəyə səfəri iqtisadi və siyasi əlaqələrimizdə yeni səhifə açaraq qardaşlıq əlaqələrimizi və strateji əməkdaşlığımızı gücləndirdi. Bu səfər Azərbaycan və Türkiyənin ortaq taleyini, gələcəyə inamlı addımlarını simvolizə edir.

- Türkiyə ilə Azərbaycan arasında iqtisadi və investisiya əməkdaşlığının inkişafı üçün hansı əsas istiqamətləri daha perspektivli hesab edirsiniz?

- Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin iyunun 10-da Türkiyəyə səfəri ölkələrimiz arasında tarixi və qardaşlıq əlaqələrini daha da möhkəmləndirdi. Biz səfərin nəticələrini çox müsbət qiymətləndiririk və inanırıq ki, bu nəticələr iqtisadi əlaqələrimizin inkişafına mühüm töhfə verəcək. Prezidentlərimizin görüşü ümumi məqsədlərə çatmaq üçün mühümdür. Bu səfər birgə layihələr və əməkdaşlıq sazişləri ilə yanaşı, hər iki ölkənin iqtisadi inkişafına və çiçəklənməsinə mühüm töhfə verəcək. Türkiyə ilə Azərbaycan arasında iqtisadi və investisiya əməkdaşlığının inkişafı üçün ən perspektivli istiqamətlər:
1. Enerji sektoru - Azərbaycan və Türkiyə enerji sektorunda uzun illərdir davam edən güclü tərəfdaşlığa malikdir. Mövcud layihələrin genişləndirilməsi və yeni enerji mənbələrinin kəşfiyyatı hər iki ölkənin enerji təhlükəsizliyini və strateji mövqeyini daha da gücləndirəcək. Bundan əlavə, bərpaolunan enerji layihələri üzrə əməkdaşlıq həm iqtisadi, həm də ekoloji fayda gətirəcək.
2. İnfrastrukturun inkişafı - Nəqliyyat və logistika infrastrukturuna birgə investisiyalar iki ölkə arasında ticarətin inkişafına töhfə verəcək. Müasir nəqliyyat şəbəkələri və logistika mərkəzləri ticarət həcmini artıracaq və regional əlaqələri gücləndirəcək.
3. Ticarət və investisiya - Gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi və ticarət maneələrinin aradan qaldırılması ticarət həcminin artmasına kömək edəcək. Türkiyə ilə Azərbaycan arasında azad ticarət müqavilələri qarşılıqlı investisiya imkanlarını artıracaq, iqtisadi əlaqələrimizi dərinləşdirəcək.
4. Turizm və mədəni əməkdaşlıq - Birgə turizm layihələri və mədəni əməkdaşlıq iki ölkə xalqları arasında əlaqələri gücləndirəcək və turizm gəlirlərini artıracaq. Zəngin tarixi və mədəni irsi ilə Türkiyə və Azərbaycan dünyanın mühüm turizm məkanlarına çevrilmək potensialına malikdir.
5. Kənd təsərrüfatı və ərzaq təhlükəsizliyi - Aqrar sahədə əməkdaşlıq ərzaq təhlükəsizliyini təmin edəcək və kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının artırılmasına imkan verəcək. Müasir kənd təsərrüfatı texnologiyalarının tətbiqi və kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı üzrə birgə layihələr hər iki ölkənin kənd təsərrüfatı sektorunu gücləndirəcək.
6. Texnologiyalar və innovasiyalar - İnformasiya texnologiyaları və innovativ layihələr sahəsində əməkdaşlıq iqtisadi artımı dəstəkləyəcək və hər iki ölkənin qlobal bazarda mövqelərini möhkəmləndirəcək. Birgə texnoparklar və tədqiqat mərkəzləri innovasiyaları təşviq edəcək.
7. Təhsil və insan resurslarının inkişafı - Təhsil sahəsində əməkdaşlıq hər iki ölkənin gənc əhalisini gələcəyə daha yaxşı hazırlayacaq. Birgə universitet layihələri, təqaüd proqramları və təhsil mübadiləsi proqramları insan resurslarımızı gücləndirəcək. Türk birliyinə əsaslanan əməkdaşlıq ortaq gələcəyimizin təminatıdır.

- Tərəflər Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) daha da inkişafının vacibliyini qeyd ediblər. Bu təşkilat çərçivəsində əməkdaşlıqdan ölkələrimiz hansı üstünlükləri əldə edirlər?
- Türk Dövlətləri Təşkilatı üzv ölkələr arasında siyasi, iqtisadi, mədəni və sosial əlaqələri gücləndirən əhəmiyyətli platformadır. Türkiyə və Azərbaycan kimi qardaş ölkələr bu təşkilatın verdiyi imkanlardan bəhrələnirlər. TDT çərçivəsində əməkdaşlığın ölkələrimizə gətirdiyi əsas üstünlüklər bunlardır:
1. Siyasi və strateji birlik - TDT üzv ölkələr arasında siyasi həmrəyliyi və strateji əməkdaşlığı gücləndirir, Türkiyə və Azərbaycanın ümumi siyasətlər hazırlamaq və regional problemləri birgə həll etmək imkanlarını artırır. Bu qüvvələrin birliyi beynəlxalq aləmdə birliyin daha güclü səsini təmin edir.
2. İqtisadi əməkdaşlıq və inkişaf - TDT iqtisadi inkişaf və ticarətin artması üçün əhəmiyyətli imkanlar yaradır. Təşkilatın təşviq etdiyi azad ticarət sazişləri və birgə iqtisadi layihələr sayəsində üzv ölkələr arasında ticarət artmaqda davam edir. Türkiyə və Azərbaycan enerji, kənd təsərrüfatı, sənaye və texnologiya kimi müxtəlif sektorlara müştərək sərmayələr qoyaraq iqtisadi artımlarını sürətləndirirlər.
3. Mədəni və sosial əlaqələrin gücləndirilməsi - TDT ortaq mədəni irsə və dəyərlərə əsaslanan platformadır. Türkiyə və Azərbaycan mədəni əlaqələri gücləndirir və bu irsi mədəni tədbirlər, təhsil proqramları və dil layihələri vasitəsilə gələcək nəsillərə ötürməkdədir. Birgə mədəni tədbirlər, maarifləndirici proqramlar Türk dünyasının birliyini möhkəmləndirir.
4. Enerji və infrastruktur layihələri - TDT enerji resurslarının inkişafı və nəqli üçün böyük imkanlar açır. Türkiyə və Azərbaycan enerji layihələri (TANAP kimi) və infrastruktur investisiyaları vasitəsilə regional enerji təhlükəsizliyini təmin edir və iqtisadiyyatlarını gücləndirirlər. Bu layihələr təkcə enerji təchizatını təmin etmir, həm də iqtisadi inkişafı dəstəkləyir.
5. Turizm və insanların qarşılıqlı əlaqəsi - TDT iqtisadi fayda gətirərək üzv ölkələr arasında turizmin inkişafına kömək edir. Birgə turizm layihələri və mədəni turlar xalqların qarşılıqlı əlaqəsini genişləndirir, qardaşlıq əlaqələrini möhkəmləndirir. Türkiyə və Azərbaycan turizm gəlirlərini artırmaq üçün təbii və tarixi gözəlliklərini təbliğ edirlər.
6. Müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq - TDT üzv ölkələr arasında müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı təşviq edir. Birgə hərbi təlimlər, məlumat mübadiləsi Türkiyə və Azərbaycanın müdafiə qabiliyyətini artırır, regional təhlükəsizliyi təmin edir. Bu əməkdaşlıq milli təhlükəsizliyimizi möhkəmləndirir və regional sabitliyi qoruyur.
Türk Dövlətləri Təşkilatı Türkiyə və Azərbaycan kimi üzv ölkələrə çoxsaylı üstünlüklər verir. Siyasi, iqtisadi, mədəni və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlıq Türk dünyasının birliyinə və inkişafına dəstək verir. Bu təşkilatın davamlı inkişafı ortaq gələcəyimiz üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir və türk birliyinin gücünü dünyaya nümayiş etdirir. TDT Türk dünyasının ümumi məqsədlərə çatmasında və dünya miqyasında mövqelərinin möhkəmlənməsində mühüm rol oynayır.

- Prezident İlham Əliyev Türkiyəyə səfərindən əvvəl Misirə səfər etdi. Sizcə, bu səfərlər arasında hər hansı əlaqə varmı? Bu səfərlərin iqtisadi tərəfi nədir?
- Prezident İlham Əliyevin Misir və Türkiyəyə səfərlərini Azərbaycanın regiondakı əsas tərəfdaşlarla əlaqələrin möhkəmləndirilməsi istiqamətində daha geniş diplomatik səylərinin bir hissəsi kimi qiymətləndirmək olar. Hər bir səfərin özünəməxsus gündəliyi olsa da, regional əməkdaşlıq, ticarət və iqtisadi əməkdaşlıq baxımından həqiqətən əlaqələr ola bilər. İqtisadi aspektlər baxımından bu səfərlər enerji, infrastruktur, turizm və kənd təsərrüfatı kimi müxtəlif sektorlarda ikitərəfli ticarət, investisiya və əməkdaşlıq imkanlarını araşdıracaq. Misir və Türkiyə Azərbaycan üçün mühüm ticarət tərəfdaşlarıdır və hər iki ölkə ilə iqtisadi əlaqələrin yaxşılaşdırılması Azərbaycanın iqtisadiyyatının şaxələndirilməsinə və inkişafına töhfə verə bilər.
Bundan başqa, bu səfərlər həm də regional təhlükəsizlik məsələlərini, siyasi əməkdaşlıq və mədəni mübadilələri müzakirə etmək üçün bir fürsət ola bilər ki, bu da Azərbaycan, Misir və Türkiyə arasında əlaqələri daha da gücləndirəcək. Bütövlükdə, səfərlər Azərbaycanın regional tərəfdaşları ilə qarşılıqlı faydalı əlaqələri inkişaf etdirməyə və regionda sülh, sabitlik və rifahı təşviq etməyə sadiqliyini vurğulayır.
- Bu il Azərbaycan genişmiqyaslı tədbirə - BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflərin 29-cu Konfransına (COP29) ev sahibliyi edəcək. Sizcə, yaşıl iqtisadiyyatı inkişaf etdirmək üçün ölkələr üçün COP29-la hansı imkanlar açılır?
- COP29 sessiyasının Bakıda keçirilməsi Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlər sistemində təsirinin gücləndirilməsinə kömək edəcək, çünki bu, çox ciddi sammitdir. Bundan əlavə, tədbirin mövzusu çox aktualdır və gündəmdədir. Bu tədbirin keçirilməsi Azərbaycana inamın artmasının sübutudur. Ölkələrin birgə bəyanatında Cənubi Qafqazın region kimi əhəmiyyəti də vurğulanıb. Mühüm məqam ondan ibarətdir ki, Ermənistan Azərbaycanın xeyrinə COP29 sessiyasına ev sahibliyi etmək üçün namizədliyini geri götürüb. İlk dəfə olaraq iki ölkə - Azərbaycan və Ermənistan bu tədbirin Bakıda keçirilməsi ideyasını dəstəkləmək barədə razılığa gəliblər. Azərbaycan BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının məqsədlərinə nail olunmasında mühüm rol oynayacaq. Bu konfransa böyük ümidlər bəsləyirəm. İnanıram ki, bu tədbirdə mühüm addımlar atılacaq. Ümid edirəm ki, konfransda inkişaf etmiş ölkələr inkişaf etməkdə olan ölkələrə iqlim dəyişikliyinə daha dözümlü yanaşmağa kömək edəcəklər.