Roma, 15 mart, AZƏRTAC
İtaliyanın AGİ xəbər agentliyi XX əsrdə bəşər tarixinin ən qanlı faciələrindən biri olan Xocalı soyqırımına həsr edilmiş “Xocalı – Qafqazın qəlbində unudulmuş qırğın” adlı məqalə yayıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, məqalədə oxuculara Xocalı soyqırımı barədə məlumat verilir, faciənin canlı şahidlərinin, jurnalistlərin xatirələri diqqətə çatdırılır.
Qeyd edilir ki, 29 il bundan əvvəl Qarabağ müharibəsi zamanı ən böyük insan qırğınının baş verdiyi Xocalı faciəsi müasir tarixin ən qanlı epizodlarından biridir. Minlərlə insan öz ev-eşiyindən didərgin salındı, yüzlərlə insan erməni silahlılarının güllələrinin qurbanı oldu.
Xocalı faciəsinin ildönümü ərəfəsində Azərbaycanda səfərdə olan məqalənin müəllifi Cüzeppe Di Donna bildirir ki, faciənin Azərbaycan üçün hansı anlama gəldiyini bilmək üçün Bakı küçələrində beş dəqiqə zamana ehtiyac var. Qırğının ildönümü vaxtı şəhərdəki saysız-hesabsız pankart və plakatlar azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırımını yada salır. 1992-ci il fevralın 26-na keçən gecə aralarında 83 uşaq, 106 qadın və 70-dən artıq yaşlı insanın olduğu 613 insan qətlə yetirildi və 1275 sakin əsir götürüldü.
Müəllif diqqətə çatdırır ki, Xocalının strateji mövqeyi onun acı taleyinə damğa vurdu. Erməni yaraqlıları gecə vaxtı şəhərə hücum etdilər.
“Ərim orduda xidmət etdiyinə görə onu güllələdilər. On yaşlı qızım əvvəlcə yaralandı, sonra aldığı yaralardan öldü. Mən öz bədənimlə onu qorumağa çalışsam da, özümü vaxtında çatdıra bilmədim. Mənim digər sağ qalanların toplandığı bir yerə gətirdilər. Bizim ayaqqabı və paltarlarımızı soyundurub təpələri aşaraq Ağdama getməyə məcbur etdilər. Hava çox soyuq idi, əl və ayaqlarımız şaxtadan donaraq qaralmışdı”, - deyə həmin hadisələri göz yaşları içində nəql edən Mehriban Əliyeva həlak olmuş əzizlərinin fotolarını da göstərir.
Müəllif həmin vaxt Azərbaycanda ordunun hələ yeni yaranmaqda olduğunu, Ağdamda yüngül silahlarla silahlanmış bir neçə yüz adamdan ibarət könüllü dəstələrin Xocalıdan qaçan insanları xilas etdiyini yazır. Şəhərdən qaçan insanların snayper atəşinə tutulması məsələsini isə Ermənistanın öz boynundan atmağa çalışdığı qeyd edilir.
Könüllülər batalyonuna rəhbərlik etmiş Zahid Qarayev də ağrılı günlərlə bağlı xatirələrini bölüşür: “Qırğından sonrakı günlərdə biz ərazidə ancaq kişi cəsədlərinə rast gəlirdik, lakin sonrakı günlərdə onlarla qadın və uşaq cəsədi tapdıq, onlar soyuqdan donmuşdular. Azərbaycan hərbçilərinin cəsədləri çox vaxt tikanlı məftillərə sarınmış olurdu. İyirmi yaşlı bir qız qaça bilmişdi və biz onu xilas edə bildik”.
“Mənə qəfil zəng gələndə Parisdə idim. Mənə dedilər ki, Xocalıda dəhşətli hadisələr baş verib. Dərhal yola düşdüm və qırğından iki gün sonra Ağdama çatdım. Sağ qalanların üzündə heç bir ifadə yox idi. Ölənlərin cəsədlərini yığmaq üçün azərbaycanlılara qoşuldum. Bəzilərinin gözləri çıxarılmış, çoxu yandırılmışdı. Xocalıda baş verənlər bir etnik təmizləmə, soyqırımı idi,” - deyən məşhur fotoqraf Reza Deqati AGİ üçün gördüklərini nəql edir.
Reza Deqatinin həmin günlərdə çəkdiyi fotolar “National Geopraphic”in səhifələrində bütün dünyaya yayılmasına baxmayaraq, 1992-ci ildə baş verən bu qırğın ötən əsrin “unudulmuş qırğınları” sırasında yer aldı.
Elgün Niftəli
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Roma