Bakı, 21 may, AZƏRTAC
Mayın 21-də Milli Məclisin iqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iclası keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, iclasda “Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il dövlət büdcəsinin icrası haqqında” qanun layihəsi birinci oxunuşda müzakirə olunub. Komitə sədri Ziyad Səmədzadə 2018-ci ilin Azərbaycanın ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi həyatında ən yaddaqalan illərdən olduğunu deyib. Bildirib ki, 2018-ci ildə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin 100 illiyi qeyd edilib. Bu münasibətlə keçirilən tədbirdə dövlətimizin başçısı İlham Əliyev ölkəmizin müstəqillik illərində əldə etdiyi uğurlardan danışaraq deyib ki, öz potensial imkanlarından daha səmərəli istifadə edən Azərbaycan dünyanın dinamik inkişaf edən nüfuzlu dövlətlərindən birinə çevrilib. Bu baxımdan 2018-ci ilin uğurları təqdirəlayiqdir.
Ziyad Səmədzadə qeyd edib ki, 2018-ci ildə qlobal risklərə, dünyada baş verən təlatümlü hadisələrə baxmayaraq Azərbaycan iqtisadiyyatı dinamik artım nümayiş etdirib. Xüsusilə qeyri-neft, nəqliyyat sektorlarında və digər sahələrdə əvvəlki illərə nisbətən imkanlar genişlənib. Ötən il Azərbaycan iqtisadiyyatına 17,2 milyard manat vəsait qoyulub. Bu, əvvəlki ilə nisbətən 3 milyard manat çoxdur. Eyni zamanda, bu vəsaitlərin 70 faizi daxili mənbələr hesabına edilib.
İclasda iştirak edən maliyyə nazirinin müavini Azər Bayramov “Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il dövlət büdcəsinin icrası haqqında” qanun layihəsini və müvafiq hesabatı əhatəli şəkildə şərh edib. Deyib ki, keçən il makroiqtisadi stabilliyin daha da möhkəmlənməsinə, ümumi daxili məhsulun (ÜDM) 1,4 faiz, əhalinin adambaşına düşən gəlirlərinin 8,2 faiz artımına, milli valyutanın sabitliyinin qorunmasına nail olunub, əhalinin gəlirləri mövcud inflyasiyanı xeyli üstələyib. Cari ilin əvvəlində ölkənin ümumi valyuta ehtiyatları 44,5 milyard ABŞ dolları təşkil etməklə xarici dövlət borcumuzu təxminən 5 dəfə üstələyib və 2018-ci ildə istehsal olunmuş ÜDM-in 94,8 faizinə bərabər olub. Qlobal enerji qiymətlərində müşahidə olan dalğalanma nəticəsində “Azeri Light” markalı xam neftin 1 barrelinin dünya birjalarında satış qiyməti 2018-ci ildə orta hesabla 73,1 ABŞ dollar səviyyəsində qərarlaşıb ki, bu da 2017-ci illə müqayisədə 31,9 faiz, büdcədə nəzərdə tutulmuş proqnozlaşdırılan qiymət göstəriciləri ilə müqayisədə isə 32,7 faiz çox olub.
Qeyd olunub ki, ölkə iqtisadiyyatında ötən ildəki dinamik inkişaf dövlət və icmal büdcələrinin icrasında da öz müsbət təsirini göstərib. 2018-ci il üçün icmal büdcənin gəlirləri 2017-ci illə müqayisədə 6 milyard 849 milyon manat və ya 28,4 faiz artaraq 30 milyard 925 milyon manat təşkil edib, xərcləri isə 1 milyard 274 milyon manat və ya 5,1 faiz çoxalaraq 26 milyard 457 milyon manat olub. İcmal büdcə 1,5 milyard manat profisitlə proqnozlaşdırılsa da, 4,5 milyard manat profisitlə yekunlaşıb ki, bu da proqnoza nisbətən 3 milyard manat və ya üç dəfə çoxdur. Ötən il dövlət büdcəsinin mədaxili 22 milyard 509 milyon manat olmaqla proqnoza 101,6 faiz əməl edilib. Bu da 2017-ci illə müqayisədə 6 milyard manat və ya 36,3 faiz artım deməkdir. 2018-ci ildə qeyri-neft sektoru üzrə büdcə daxilolmaları 9 milyard 108 milyon manat və ya 103,5 faiz icra edilməklə proqnozda nəzərdə tutulduğundan 305 milyon manat, 2017-ci illə müqayisədə isə 476 milyon manat və ya 5,5 faiz çox olub. Təqdim olunan proqnozun Vergilər Nazirliyi 100,5 faiz icra edərək büdcəyə 7 milyard 416 milyon manat vəsait təqdim edilib ki, bu da 2017-ci illə müqayisədə 444 milyon manat və ya 6,3 faiz artım deməkdir.
Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən proqnoza 107,6 faiz əməl olunmaqla büdcəyə 3 milyard 433 milyon manat vəsait daxil olub, bu da 2017-ci illə müqayisədə 31,6 faiz və ya 825 milyon manat çoxdur. 2018-ci ildə Dövlət Neft Fondu dövlət büdcəsinə 10 milyard 959 milyon manat vəsait transfert edib.
Azər Bayramov bildirib ki, hesabat ilində dövlət büdcəsinin xərcləri proqnoza nisbətən 98,4 faiz və yaxud 22 milyard 731 milyon manat icra edilib. Strukturuna görə 2018-ci il dövlət büdcəsi xərclərinin 11 milyard 554 milyon manatı və yaxud 50,8 faizi cari xərclərə, 8 milyard 942 milyon manatı və ya 39,4 faizi əsaslı xərclərə, 2 milyard 235 milyon manatı və yaxud 9,8 faizi dövlət borclarına və öhdəliklərə xidmətlə bağlı xərclərə yönəldilib. Dövlət büdcəsi xərclərinin 31,7 faizi və ya 7 milyard 197 milyon manatı sosialyönümlü xərclərin maliyyələşməsinə yönəlib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 506 milyon manat və ya 7,6 faiz çoxdur.
2018-ci ildə elm, təhsil, səhiyyə, sosial müdafiə və sosial təminat, mədəniyyət, incəsənət, informasiya, bədən tərbiyəsi və digər kateqoriyalara aid edilməyən sahədə fəaliyyət xərclərinə 6166,6 milyon manat vəsait yönəldilib ki, bu da 2017-ci illə müqayisədə 354,8 milyon manat və ya 6,1 faiz çox olmaqla, dövlət büdcəsi xərclərinin 27,1 faizini təşkil edib.
Qeyd olunub ki, ötən ildə sosial müdafiə və sosial təminat xərclərinə dövlət büdcəsi xərclərinin 10,3 faizi həcmində və ya 2340,9 milyon manat vəsait sərf edilib. Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda həlak olmuş, ölmüş və hərbi əməliyyatlarla əlaqədar xəbərsiz itkin düşdüyünə görə ölmüş elan edilmiş hərbi qulluqçuların ailə üzvlərinə birdəfəlik müavinətlərin ödənilməsi üçün 36,3 milyon manat vəsait ayrılıb. Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün 2018-ci ilin icmal və dövlət büdcələrindən ümumilikdə 436,3 milyon manat (Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Fondundan 200,0 milyon manat, sosial müdafiə və sosial təminat bölməsindən 233,3 milyon manat, dövlət büdcəsinin ehtiyat fondundan 3,0 milyon manat) vəsait ayrılıb.
A.Bayramov bildirib ki, icmal büdcənin tərkib hissəsi olan Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin gəlirləri 3578,8 milyon manat proqnoza qarşı 3747,9 milyon manat və ya 104,7 faiz icra olub. Bu da 2017-ci ilə nisbətən 349,0 milyon manat və ya 10,3 faiz çoxdur. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin gəlirləri 15310,8 milyon manat proqnoza qarşı 17614,1 milyon manat (2303,3 milyon manat və ya 15,0 faiz çox) icra olunub ki, bu da 2017-ci ilə nisbətən 5476,6 milyon manat və ya 45,1 faiz çoxdur. Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin xərcləri 11448,3 milyon manat proqnoza qarşı 11432,3 milyon manat və ya 99,9 faiz (16,0 milyon manat və ya 0,1 faiz az) icra olub.
2018-ci ildə qazanılmış uğurları diqqətə çatdıran iqtisadiyyat nazirinin müavini Niyazi Səfərov deyib ki, Prezident İlham Əliyev Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi və qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı məsələləri prioritet olaraq müəyyən edib. Bu istiqamətdə ötən il də sistemli və kompleks işlər həyata keçirilib. Nəticədə 2017-ci illə müqayisədə ÜDM-in real artım tempi 1,4, qeyri-neft sektorunun artım tempi isə 1,8 faiz təşkil edib. Bu dövr ərzində qeyri-neft sənayesində məhsul istehsalı 9,1 faiz, kənd təsərrüfatı məhsulu 4,6 faiz, pərakəndə ticarət 4 faiz artıb. Əvvəlki illə müqayisədə 2018-ci ildə qeyri-neft ixracı 9,8 faiz, o cümlədən sənaye məhsulları ixracı 6,2 faiz, kənd təsərrüfatı və emalı məhsulları ixracı 13,8 faiz, xarici ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olan subyektlərin sayı isə 56,2 faiz artıb.
Niyazi Səfərov bildirib ki, ixrac gəlirlərinin əhəmiyyətli dərəcədə artması, qeyri-neft ixracının genişləndirilməsi və idxalın əvəzlənməsi istiqamətində keçirilən islahatlar nəticəsində milli valyuta sabitləşib. Hesabat ili ərzində iqtisadiyyatda əsas kapitala qoyulmuş 17,2 milyard manat investisiyaların 65,5 faizi, yaxud 11,3 milyard manatı qeyri-neft sektoruna yönəlib. 2018-ci il ərzində ölkənin qeyri-neft sektorunda 47 milyard manata yaxın əlavə dəyər yaradılıb ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 1,8 faiz çox olub. Qeyri-neft sektorunda yaradılan əlavə dəyərin ÜDM-də xüsusi çəkisi 58,8 faiz təşkil edib. Qeyri-neft sənayesində yaradılan əlavə dəyərin həcmi əvvəlki illə müqayisədə 7,4 faiz artaraq 3,5 milyard manata çatıb. İl ərzində qeyri-neft sektorunda yaradılmış əlavə dəyərdə qeyri-neft sənayesinin xüsusi çəkisi 7,6 faiz olub.
Hesablama Palatasının sədri Vüqar Gülməmmədov məlumat verib ki, 2018-ci ildə dövlət büdcəsinin gəlirləri qanunla müəyyən edilmiş 20 mənbə üzrə daxilolmalar hesabına formalaşıb. Bu mənbələrdən 13-ü üzrə proqnoz göstəricilərinin icra səviyyəsi 100 faizdən çox, 7-si üzrə isə kəsirlə icra edilib. Dövlət büdcəsinin gəlirlərində neft amili yenə də dominantlıq təşkil edib, lakin qeyri-neft sahələrindən gəlirlərə proqnoza nisbətən 3,5 faiz, əvvəlki ilə nisbətən isə 5,5 faiz artımla əməl edilib. Hesabat ilində vergiödəyicilərinin dövlət büdcəsinə olan cəmi artıqödəmə məbləği 2 milyard manat təşkil edib ki, bu da 2018-ci il 1 yanvar tarixinə olan göstəricidən 21,4 faiz azdır. Artıqödəmə məbləğinin azalması fonunda hesabat ilində dövlət büdcəsinə olan borcların məbləği 3,8 faiz artıb. Artım əsasən faiz borclarının əhəmiyyətli artımı hesabına baş verib. 2018-ci ildə vergi borclarının əsas hissəsi qeyri-neft sektorunun, mülkiyyət növü üzrə bölgüdə isə qeyri-dövlət sektorunun payına düşüb. Dövlət büdcəsi 98,4 faiz səviyyəsində icra edilib ki, bu da çox müsbət amildir.
Vüqar Gülməmmədov bildirib ki, hesabat ilində dövlət büdcəsinin xərclərini xarakterizə edən əsas amil xərclərin artım tempinin ÜDM-in artım tempini üstələməsidir. Əvvəlki illə müqayisədə 2018-ci ildə büdcə xərclərinin artım tempi ÜDM-in artım tempindən çox olub. Büdcə xərclərinin strukturunda əlavə dəyər yaradan xərclərin məbləği əhəmiyyətli çəkidə artıb.
Müvafiq icra hakimiyyəti orqanından daxil olan məlumatların təhlili göstərir ki, dövlət vəsaitlərinin istifadəsi zamanı 2018-ci ildə 10 923 sayda 5,8 milyard manat məbləğində satınalma tətbiq edilib. Bu göstərici əvvəlki ilin göstəricisindən say və əhatə olunan məbləğ baxımından 22,0 faiz və 31,4 faiz çoxdur. Bu sahədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə İnzibati Xətalar və Cinayət məcəllələrinə edilən əlavələr, daxili nəzarət orqanlarının fəaliyyəti, həmçinin dövlət satınalmaları sahəsində siyasəti həyata keçirən orqan tərəfindən aparılan maarifləndirmə işləri öz təsirini göstərib. Eyni zamanda, bu məbləğin dövlət büdcə xərclərinə nisbəti 25,5 faiz, ÜDM-ə nisbəti isə 7,3 faiz təşkil edib.
Qeyd olunub ki, açıq tenderlə keçirilən dövlət satınalmalarının sayı əvvəlki ilə nisbətən 38,1 faiz, əhatə dairəsi 49,6 faiz artıb. Ümumiyyətlə, müsabiqəli (rəqabətli) satınalmaların sayı 2017-ci ilin analoji göstəriciləri ilə müqayisədə 17,5 faiz və əhatə dairəsi 42,8 faiz artıb. 2018-ci ildə keçirilən satınalmalarda rəqabətli satınalmaların sayı və əhatə dairəsi ümumi göstəricilərdə müvafiq olaraq 82,1 faiz və 44,2 faiz olub.
2018-ci ilin xərcləri barədə danışan Vüqar Gülməmmədov deyib ki, rəyin hazırlanması zamanı 144 qurum üzrə 18,6 milyard manatı əhatə edən və vəsaitlərin icrasını təsdiqləyən Xəzinə Üzləşmə Aktları və digər sənədlər nəzərdən keçirilib. Bu da icra edilmiş dövlət büdcəsi xərclərinin 81,9 faizinə bərabərdir. Eyni zamanda, 117 qurum üzrə büdcə vəsaitlərinin icrası ilə bağlı hesabat məlumatları təhlil edilib, həmin məlumatlar 11,2 milyard manat məbləği və ya 2018-ci il dövlət büdcəsi xərclərinin 49,3 faizini təşkil edir.
Hesabat ilində daxili və xarici dövlət borclanmasının 2018-ci ilin dövlət büdcəsi haqqında Qanunla müəyyən edilmiş yuxarı hədləri gözlənilib, ümumi dövlət borcu məbləğinin 92,0 faizi xarici dövlət borcuna, 8,0 faizi isə daxili dövlət borcuna aid olub.
Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı deputatlar Vahid Əhmədov, Rüfət Quliyev, Əli Məsimli, Dövlət Gömrük Komitəsinin Baş idarə rəisi Mirqasım Vahabov fikir və təkliflərini səsləndiriblər.
Deputatlar, həmçinin Vergi və İnzibati Xətalar məcəllələrində, “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin daxili Nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında”, “Büdcə sistemi haqqında”, “Bələdiyyələrin fəaliyyətinə inzibati nəzarət haqqında”, “Banklar haqqında”, “Mühasibat uçotu haqqında”, “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında”, “Dövlət rüsumu haqqında”, “Kredit ittifaqları haqqında” qanunlarda dəyişiklik edilməsi barədə qanun layihələrini birinci oxunuşda müzakirə ediblər. İclasda “Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının müdafiəsi haqqında” və “Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların dayandırılması haqqında” qanunlarda dəyişiklik edilməsi barədə qanun layihələrinə də baxılıb.
Müzakirə edilən bütün sənədlər parlamentin plenar iclasına tövsiyə olunub.